Page 12 - 01-06-62

ข่าวสารแพทย์นาวี : Naval Medical Newsletter

ฟันร้าว : สาเหตุ วินิจฉัย และการรักษา

Cracked tooth : Etiology, Diagnosis and treatment

โดย... น.ต.หญิง นงณัฐ ชรากร ทันตแพทย์ กองทันตกรรมที่ ๑ ศทก.พร.
ต่อจากฉบับที่แล้ว

สาเหตุของการเกิดฟันร้าว

สาเหตุที่ท�าให้มีความเสี่ยงต่อการเกิดฟันร้าว โดยสามารถแบ่งได้เป็น ๒ สาเหตุ ได้แก่
๑. สาเหตุที่เกิดจากลักษณะตามธรรมชาติของระบบบดเคี้ยว (natural predisposing features) ได้แก่ ต�าแหน่งของ
ฟันในขากรรไกร เช่น ฟันกรามล่างซี่ที่ ๒ เป็นซี่ที่ได้รับผลกระทบมากสุด ตามด้วยฟันกรามล่างซี่ที่ ๑ เนื่องจากอยู่ใกล้จุดหมุน

ของขากรรไกร เป็นจุดรับแรงบดเคี้ยวมาก นอกจากนี้ลักษณะทางกายวิภาคและโครงสร้างของตัวฟันยังมีผลต่อโอกาสการเกิด
ฟันร้าว เช่น ความชันของปุ่มด้านลิ้น (lingual inclination of the lingual cusps) ของฟันกรามล่าง เนื่องจากฟันกรามล่าง

มีร่องกลางฟัน (central fossa) ที่ลึกกว่าฟันกรามบน ท�าให้เกิดแรงในรูปแบบลิ่ม ปุ่มฟันด้านลิ้นของฟันกรามบน ก็ท�าหน้าที่
เป็นปุ่มฟันกระแทก (plunger) ท�าให้เกิดความอ่อนแอของฟันที่อยู่ตรงกัน และฟันกรามล่างไม่มีสันในแนวเฉียง (oblique
ridge) แบบในฟันกรามบนยังช่วยไม่ให้ฟันแตกได้ง่าย นอกจากนี้ฟันกรามน้อยบนยังแตกง่ายกว่าฟันกรามน้อยล่าง เนื่องจาก

มีระยะระหว่างปุ่มฟันถึงแอ่งกลางฟัน (cusp-fossa) ลึกกว่า และพบว่าปุ่มฟันที่ไม่ได้ใช้ในการรองรับ (non-functional cusp)
ยังแตกง่ายกว่าปุ่มฟันที่ใช้ในการรองรับ (functional cusp) เนื่องจากลักษณะของปุ่มฟันที่ใช้ในการรองรับในฟันกรามบนและ

ในฟันกรามล่างกว้างกว่าปุ่มฟันที่ไม่ได้ใช้ในการรองรับ
การบดเคี้ยวอาหารที่มีลักษณะแข็งเป็นประจ�า การกัดกระทบของแข็ง เช่น ก้อนกรวด กระดูก โดยไม่ตั้งใจ การได้รับ
บาดเจ็บที่ใบหน้าและขากรรไกร พฤติกรรมนอกหน้าที่ของฟัน (parafuction) เช่น การนอนกัดฟัน (bruxism) การเค้นฟัน

(clenching) มีรายงานการศึกษาที่พบว่า เกิดฟันแตกได้มากกว่าในกลุ่มนอนกัดฟัน มากกว่าในกลุ่มที่ไม่มีการนอนกัดฟัน
นอกจากนี้อายุก็เป็นสาเหตุที่ท�าให้เกิดฟันแตกร้าวได้ เนื่องจากความต้านทานต่อการแตกหักของเนื้อฟันจะลดลงเมื่ออายุมากขึ้น

หรือเมื่อสูญเสียน�้า
๒. สาเหตุที่เกิดจากทันตแพทย์เป็นผู้กระท�า (iatrogenic causes) ได้แก่ การเตรียมผิวโพรงฟันที่เสียเนื้อฟันมากเกินไป
ร่วมกับมีแรงบดเคี้ยวมาก ท�าให้เกิดแรงเฉือนและความเครียดต่อเนื้อฟัน การเตรียมโพรงฟันที่มีมุมแหลมในโพรงฟัน (sharp

internal line angle) โดยเฉพาะในฟันที่บูรณะด้วยอินเลย์ทอง (gold inlays) พบว่าท�าให้เกิดฟันร้าวได้มาก การที่สัมประสิทธิ์
การขยายตัวของอุณหภูมิ (thermal expansion coefficients) ระหว่างเนื้อฟันและวัสดุแตกต่างกัน เมื่ออุณหภูมิเพิ่มขึ้น

เป็นเหตุให้เกิดการขยายตัวของวัสดุ ท�าให้เกิดฟันแตกร้าวได้ การหดตัวในขณะวัสดุแข็งตัว (polymerization shrinkage)
ในการอุดด้วยวัสดุสีเหมือนฟันสามารถดึงรั้งผนังโพรงฟันเข้าหากัน ท�าให้เกิดรอยร้าวบนตัวฟัน นอกจากนี้การปักหมุดบนเนื้อฟัน
(pin retained restoration) ก่อให้เกิดแรงเครียดในตัวฟันและเกิดรอยร้าวเล็กๆ ในแนวดิ่ง

วิธีการตรวจและวินิจฉัย

ในการวินิจฉัยฟันร้าวนั้น นอกจากต้องพิจารณาจากอาการแล้ว เครื่องมือที่ใช้โดยมาก ได้แก่ เครื่องมือที่ช่วยให้
มองเห็นได้ดีขึ้น (visual enhancers) เครื่องมือที่สามารถผลิตอาการขึ้นมาได้ใหม่ (symptom producers) และ ภาพรังสี

และสิ่งที่ต้องค�านึงถึงมี ๒ ส่วน คือ การตรวจหารอยร้าว กับการวินิจฉัยสภาวะของเนื้อเยื่อในโพรงประสาทฟันและอวัยวะ
รอบปลายราก โดยทันตแพทย์สามารถวินิจฉัยตามข้อมูลเหล่านี้

หน้า ๘ ข่าวสารแพทย์นาวี ปีที่ ๖๑ เล่มที่ ๖ เดือน มิถุนายน พ.ศ.๒๕๖๒