Page 11 - 01-07-62

ข่าวสารแพทย์นาวี : Naval Medical Newsletter

ฟันร้าว : สาเหตุ วินิจฉัย และการรักษา

Cracked tooth : Etiology, Diagnosis and treatment

ต่อจากฉบับที่แล้ว โดย... น.ต.หญิง นงณัฐ ชรากร ทันตแพทย์ กองทันตกรรมที่ ๑ ศทก.พร.

การย้อมสีอาจจะท�าให้รอยแตกร้าวเผยตัวออกมา โดยสีที่ใช้คือ เมทิลีนบลู (methylene blue) สามารถใช้ได้กับผิวฟัน

ด้านนอก ควรใช้ในโพรงฟันหลังรื้อวัสดุอุดออกหรือในฟันที่ก�าลังท�าศัลยกรรมปลายราก
การตรวจด้วยการส่องด้วยแสง (transillumination) เป็นวิธีการตรวจซึ่งใช้หลักการ

ทางฟิสิกส์คือ ล�าแสงจะผ่านมวลสารจนพบช่องว่าง หลังจากนั้นล�าแสงจะถูกสะท้อนกลับ
ถ้าฟันมีรอยแตกจะเห็นรอยร้าวเป็นเส้นสีเข้มซึ่งแสงผ่านไม่ได้ เนื่องจากบริเวณรอยแตกจะไม่
ดูดซับแสงจึงเห็นบริเวณนี้เป็นสีเข้มเกิดขึ้น ๒ แหล่งก�าเนิดแสง

ได้แก่ แสงไฟเบอร์ออฟติค (fiber optic light ) สามารถใช้
ไฟจากด้ามกรอแบบไฟเบอร์ออฟติค (fiber optic hand- ภาพที่ 7 ฟันที่ย้อมติดสี methylene blue
รูปภาพจาก http://www.dentalindia.com/
piece) โดยไม่ต้องใส่หัวกรอ หรือไฟจากที่ฉายแสง และจะ hddm.html#.V5xeqleo3FI
เห็นได้ชัดเจนมากขึ้นถ้าใช้ร่วมกับกล้องขยาย (Dental Operating Microscope; DOM)

ภาพที่ 8 การตรวจรอยร้าวด้วยการส่องด้วยแสง ขณะที่ท�าการส่องไฟควรปิดแหล่งก�าเนิดแสงอื่นๆ เช่น ไฟส่องปาก หรือไฟจากกล้องขยาย
(transillumination) รูปภาพจาก http://www.
theendoblog.com/2008/10/split-tooth- มุมที่ควรส่องไฟ ได้แก่ บนสันริมฟัน บนพื้นโพรงฟันหลังรื้อวัสดุอุด บนพื้นโพรงฟันหลังเปิด
cracked-tooth-gone-bad.html รักษารากฟัน บริเวณด้านข้างของตัวฟันในต�าแหน่งที่มองเห็นระหว่างผ่าตัด

การป้องกันฟันร้าว
ทันตแพทย์สามารถมีส่วนร่วมในป้องกันและชะลอการเกิดฟันร้าว โดยการให้ค�าแนะน�าแก่ผู้ป่วยที่มีพฤติกรรมใช้ฟัน
นอกหน้าที่ เช่น ใส่เฝือกสบฟันในผู้ป่วยนอนกัดฟัน แนะน�าปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อการแตกร้าวของฟัน เช่น เลี่ยงการเคี้ยว

ของแข็ง นอกจากนี้ทันตแพทย์ควรอนุรักษ์เนื้อฟันในการบูรณะโดยไม่กรอตัดเนื้อฟันโดยไม่จ�าเป็นเพื่อลดโอกาสในการเกิดฟันร้าว
แนวทางการรักษา

แผนการรักษาฟันร้าวมีหลากหลายขึ้นอยู่กับต�าแหน่งและความลึกของรอยแตก โดยแนวทางที่แนะน�า คือ รื้อวัสดุอุดเก่า
ประเมินสภาพของเนื้อเยื่อใน และสภาพเนื้อฟันที่เหลือ ในฟันที่พบภาวะเนื้อเยื่อในอักเสบแบบผันกลับได้ หรือเนื้อเยื่อในตาย
ควรรักษารากฟันก่อนครอบฟัน อาจจะอุดด้วยวัสดุชั่วคราวประเภทที่มีฤทธิ์ต้านความเจ็บปวด เช่น IRM หรือ ใส่แถบรัดฟัน

(orthodontic band) เพื่อสังเกตอาการ รวมถึงการปรับการสบฟัน เมื่อฟันซี่ที่ท�าการรักษาอยู่ในสภาวะปกติจึงบูรณะแบบ
ปกคลุมปุ่มฟันต่อไป ไม่จ�าเป็นต้องน�ารอยแตกบริเวณผิวฟันด้านข้างใต้ต่อ cement-enamel junction ออก เพราะจะท�าให้

ฟันกลายเป็นฟันที่บูรณะไม่ได้ มีผลต่อความแข็งแรงและความต้านทานต่อการแตกหักของตัวฟัน ในฟันที่มีรอยแตกลึกและ
ยาวเป็นระยะเวลานาน จะมีแนวโน้มที่ต้องการการรักษารากฟันมากกว่า ดังนั้นการวินิจฉัยสภาวะของเนื้อในฟันและพยาธิสภาพ
ปลายรากฟัน ก็เป็นสิ่งหนึ่งที่ช่วยระบุแผนการรักษาได้ อย่างไรก็ดีรอยแตกนั้นเป็นรอยเล็กและมักมีส่วนที่มองไม่เห็นในส่วนปลาย

ของมัน ซึ่งจะลงลึกไปอีกในชั้นเนื้อฟัน แม้แต่เมื่อหลังจากย้อมสีแล้ว จากการศึกษาพบว่า ในรอยร้าวนั้นเต็มไปด้วยไบโอฟิล์ม
ของแบคทีเรีย (bacterial biofilms)

การศึกษาของ Rivera และ Krell ในปี 2007 ศึกษาฟัน ๑๒๗ ซี่ ซึ่งติดตามอาการ ๖ ปี รายงานว่า ฟันที่ได้รับการ
วินิจฉัยว่ามีการอักเสบของเนื้อเยื่อในแบบผันกลับได้และใส่ครอบฟัน ได้รับการวินิจฉัยตั้งแต่แรกเริ่มและใส่ครอบฟัน ต้องท�าการ
รักษารากฟัน ประมาณ ๒๐% พบว่าฟันทั้ง ๑๒๗ ซี่ยังคงอยู่ในช่องปากได้

นอกจากการใส่ครอบฟันแล้ว การบูรณะอีกชนิดหนึ่ง ได้แก่ การบูรณะแบบอนุรักษ์นิยมด้วยวัสดุที่ยึดกับเนื้อฟัน
(conservative bonded restorations) มีการศึกษาฟัน ๔๐ ซี่ ด้วย direct composite restoration ยังคงความมีชีวิต

ของฟันได้มากกว่า ๙๐% เมื่อผ่านไป ๗ ปี โดยไม่พบความล้มเหลวในกลุ่มที่บูรณะด้วยการปกคลุมปุ่มฟัน แต่พบความล้มเหลว ๖%
ข่าวสารแพทย์นาวี ปีที่ ๖๑ เล่มที่ ๗ เดือน กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๖๒ หน้า ๖