Page 4 - ข่าวสารแพทย์นาวีฉบับเดือน กรกฎาคม ๒๕๖๕
P. 4
นิยามของเวชศาสตร์ทางทะเล
“เวชศาสตร์ทางทะเล” แปลมาจากศัพท์ ในภาษาอังกฤษว่า “Maritime medicine” ซึ่งมีค�านิยามที่หลากหลาย ทั้งนี้
ค�าศัพท์ที่เกี่ยวข้องที่อาจมีความหมายใกล้เคียงกันมี ๓ ค�า ดังนี้
๑. เวชศาสตร์การเดินเรือ (Nautical medicine) เป็นศาสตร์ที่รู้จักและแพร่หลายมากในอดีต สืบเนื่องกับการเดินทาง
โดยทางเรือในอดีตมีความส�าคัญต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมสูงมาก ทั้งในด้านการพัฒนาการค้าและการล่าอาณานิคม นอกจากนี้
การเดินเรือในอดีตนั้นเป็นกิจกรรมที่มีความเสี่ยงจาก อันตรายและการปวยเจ็บสูงมาก เวชศาสตร์การเดินเรือจะรวมความส�าคัญ
ในการเดินเรือทั้งทางพลเรือน และทางทหาร
๒. เวชศาสตร์กองทัพเรือ หรือนาวิกเวชกิจ (Naval medicine) เป็นศาสตร์ที่ดูแลระบบการแพทย์ของกองทัพเรือ ทั้งในแง่
การปฏิบัติการและภารกิจทางทหารทางการรบ ข้าราชการที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติการในเรือหลวง ทั้งในและนอกชายฝัง การรักษา
อธิปไตยนอกชายฝัง ผลประโยชน์ของชาติทางทะเล ฐานทัพเรือ
๓. เวชศาสตร์ใตน�้า (Underwater medicine) เป็นศาสตร์ที่ดูแลมิติงานใตน�้า เช่น ผู้ที่เกี่ยวข้องกับการด�าน�้า ทั้งการด�าน�้า
อาชีพ เช่น ทางทหาร การด�าน�้าสันทนาการ และผู้ที่ปฏิบัติงานในภาวะความดันบรรยากาศสูง
จากความหลากหลายของนิยามดังกล่าวข้างต้น รวมทั้งการก�าหนดขอบเขตของเวชศาสตร์ทางทะเลของประเทศ รวมทั้ง
ให้สอดคล้องกันในระดับสากล ได้มีการก�าหนดนิยามของเวชศาสตร์ทางทะเลไว้ว่า “เปนศาสตร์การแพทย์ที่ดูแลกลุมประชากร
ที่มีสภาวะทางสุขภาพ การเจ็บปวย การท�างาน และความเสี่ยงที่เปนลักษณะเฉพาะกับงานที่เกี่ยวของกับกิจกรรมทางน�้าทะเล
และชายฝง” โดยครอบคลุมถึงการดูแลภาวะทางสุขภาพของกิจกรรมทางทะเลในภาพรวมทั้งหมด เช่น กฎหมายทางทะเล
งานพาณิชย์นาวี การขนส่งสินค้าทางทะเล งานนอกชายฝังและแท่นขุดเจาะ การเดินทางและท่องเที่ยวทางทะเล เรือส�าราญ
งานค้นหา ช่วยเหลือ และการประสานการส่งกลับ อุบัติภัยหมู่ทางทะเล การกีฬา ทางน�้า กิจกรรมการด�าน�้า และรวมถึงกิจกรรม
การแพทย์ของกองทัพเรือ
การพัฒนาและการศึกษาตอเนื่องดานเวชศาสตร์ทางทะเล
การแพทย์ด้านเวชศาสตร์ทางทะเลมีการพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง ดังจะเห็นได้จากการมุ่งความสนใจในด้านอาชีวเวชศาสตร์
ทางทะเล (Maritime occupational health) โดยองค์การอนามัยโลกได้ก�าหนดให้มีการจัดตั้งศูนย์เฉพาะทางด้านเวชศาสตร์
ทางทะเลอยู่ในหลายประเทศในโลก ชื่อว่า WHO Collaborating Centers on Maritime Occupational Health นอกจากนี้
วารสารทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้องกับงานด้านเวชศาสตร์ทางทะเลก็ได้เกิดขึ้นอย่างมากมายและเป็นที่ยอมรับมากขึ้นเรื่อยๆ ในการแพทย์
เชิงประจักษ์ (evidence-based medicine) และการสัมมนาทางเวชศาสตร์ทางทะเลระดับนานาชาติก็ได้เริ่มตั้งแต่ปี ค.ศ.1962
ส�าหรับประเทศไทย เมื่อ พ.ศ.๒๕๔๙ กรมแพทย์ทหารเรือได้จัดให้มีการประชุมเชิงปฏิบัติการ เรื่อง “บทบาทเวชศาสตร์ทางทะเล
กับสวัสดิภาพมนุษยชาติ (Roles in Maritime Medicine and Human Security)” ซึ่งแสดงให้เห็นถึงวิสัยทัศน์ในการพัฒนา
งานด้านเวชศาสตร์ทางทะเลของผู้บังคับบัญชาในสมัยนั้นว่าเป็นศาสตร์ที่ทางกรมแพทย์ทหารเรือได้ปฏิบัติ เพื่อสนองต่อก�าลังพล
ของกองทัพเรือมาเป็นเวลานาน และต้องการให้มีการบูรณาการงานดังกล่าวเพื่อให้บรรลุเป้าประสงค์ทางวิชาการ การศึกษาวิจัย
และเป็นประโยชน์ในการพัฒนาระบบบริการสุขภาพในพื้นที่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้เพื่อความเป็นเลิศต่อไป และครั้งล่าสุดเมื่อ พ.ศ.๒๕๕๕
ได้มีการจัดประชุมนานาชาติเพื่อการรวบรวมองค์ความรู้ด้านเวชศาสตร์ ทางทะเลระดับนานาชาติในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
เป็นครั้งแรก อาจนับเป็นตัวแปรส�าคัญที่เน้นย�้าถึงแนวโน้มการดึงทรัพยากร องค์ความรู้ และบุคลากร เข้ามายังประเทศในแถบ
เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เนื่องจากความได้เปรียบทางด้านแรงงาน ด้านภูมิศาสตร์ และความมุ่งมั่นในการพัฒนาเพื่อการเป็นผู้น�า
ส�าหรับการพัฒนาบุคลากรทางการแพทย์ด้านเวชศาสตร์ทางทะเลในประเทศมีการพัฒนาต่อเนื่องทุกระดับ โดยไม่จ�ากัดอยู่เพียง
ภายในกรมแพทย์ทหารเรือ และเมื่อ พ.ศ.๒๕๕๕ แพทยสภาได้รับรองหลักสูตรการฝึกอบรมแพทย์ให้เป็นผู้มีความรู้ความเชี่ยวชาญ
ในการประกอบวิชาชีพเวชกรรมสาขาเวชศาสตร์ป้องกันแขนงเวชศาสตร์ทางทะเล เพื่อเปิดกว้างให้บุคลากรทั้งในกองทัพเรือ และนอก
กองทัพเรือ ได้มีโอกาสศึกษาและพัฒนาความรู้ทางด้านนี้ต่อไป
และในปีนี้ กรมแพทย์ทหารเรือ โดย สวท.พร. ด�าเนินการจัดการประชุมวิชาการเวชศาสตร์ทางทะเล เรื่อง การแพทย์ฉุกเฉิน
ทางทะเล ในบริบทของงานเวชศาสตร์ทางทะเลขึ้น ในวันอังคารที่ ๒ สิงหาคม พ.ศ.๒๕๖๕ ณ ห้องประชุมพลเรือตรี เล็ก สุมิตร
อาคารพิเคราะห์และบ�าบัดโรค ชั้น ๕ โรงพยาบาลสมเด็จพระปินเกล้า กรมแพทย์ทหารเรือ
