Page 8 - ข่าวสารแพทย์นาวีฉบับเดือน เมษายน ๒๕๖๖
P. 8
ข่าวสารแพทย์นาวี : Naval Medical Newsletter
ทรงอย่างฟู้ด กู้ดอย่างบ่อย เธอไม่ชินกับสมุนไพรไทย
โดย... น.อ.หญิง สายสมร เจริญงามพิศ ร.น.
เภสัชกรผู้ช�านาญการ พร. ช่วยราชการ กสพ.พร.
กินปลาเป็นหลัก กินผักเป็นยา เป็นแนวคิดแนวหนึ่งในปัจจุบันของการรักษาสุขภาพ พืชและผักเป็นสมุนไพรที่น่ารู้น่าใช้และ
เป็นภูมิปัญญาที่สะท้อนวัฒนธรรมรวมถึงเป็นรากฐานเกษตรกรรมที่มีคุณค่าของประเทศไทย ทั้งนี้สมุนไพรเป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิต
และสังคมไทยมานานแล้ว ดังจะเห็นได้จากการน�าสมุนไพรมาประกอบในอาหาร ใช้เป็นยารักษาโรค ป้องกัน ส่งเสริมและฟื้นฟูสุขภาพ
หรือแม้กระทั่งใช้เพื่อการเสริมความงาม เนื่องจากประเทศไทยเป็นเขตร้อนชื้น มีพืชสมุนไพรกว่า ๑,๘๐๐ ชนิด รวมไปถึงความพร้อม
ของปัจจัยขั้นพื้นฐานด้านอุตสาหกรรม และการขนส่งสินค้า มีหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชนจ�านวนมากที่ท�างานเกี่ยวเนื่องกับ
การพัฒนาสมุนไพร นับเป็นจุดแข็ง และโอกาสในการแข่งขันด้านการค้าสมุนไพรในตลาดโลก หากแต่ยังขาดทิศทางการส่งเสริม
อย่างครบวงจร เพื่อสร้างการยอมรับและน�าไปใช้ประโยชน์ให้ได้อย่างกว้างขวาง และขาดการตั้งเป้าหมายเพื่อตอบสนองปัญหาสุขภาพ
และการสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจที่ชัดเจน ดังนั้นการพัฒนาพืชสมุนไพรไทยให้สามารถใช้ประโยชน์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ เป็นที่ยอมรับ
และสร้างมูลค่าเพิ่มให้แก่ผลิตภัณฑ์แปรรูปจากสมุนไพรควรเริ่มต้นจากการส่งเสริมให้มีการใช้ภายในครอบครัว ชุมชน โรงพยาบาล
และสถานพยาบาลทั่วประเทศไทยควบคู่กับการส่งเสริมการท�าวิจัยผลทางคลินิก วิเคราะห์เชิงคุณภาพ และปริมาณสารของผลิตภัณฑ์
จากนั้นต่อยอดผลิตผลขายส่งออกไปต่างประเทศ ส�าหรับสถานพยาบาลต่างๆ ในประทศไทยควรเน้นการให้ความรู้และการน�าสมุนไพร
มาใช้บ�าบัดรักษาโรคในสถานบริการสาธารณสุขของรัฐให้มากขึ้น
บทความวิชาการฉบับนี้จึงมีวัตถุประสงค์ที่จะให้ความรู้ข้อมูลพื้นฐานของสมุนไพรเพื่อให้ประชาชนและบุคลากรทางการแพทย์
มีความรู้เบื้องต้นและสามารถน�าสมุนไพรไปใช้และประยุกต์ใช้ในครัวเรือน ชุมชนและสถานพยาบาลต่างๆ และได้น�าตัวอย่างของ
การน�าสมุนไพรมาใช้เป็นยาทดแทนยาแผนปัจจุบันบางชนิด เพื่อลดการน�าเข้ายาจากต่างประเทศ
สมุนไพรคืออะไร
สมุนไพร หมายความว่า ยาที่ได้มาจากพืช สัตว์ แร่ธาตุจากธรรมชาติที่ไม่มีการ
เปลี่ยนแปลงสภาพโครงสร้างภายใน สามารถน�ามาใช้เป็นยารักษาโรคต่างๆ และบ�ารุงร่างกายได้
ประเภทของสมุนไพร สมุนไพรที่ได้จากส่วนของพืชโดยตรง (พืชวัตถุ) โดยส่วนต่างๆ
ที่น�ามานั้นมีสารที่สามารถใช้เป็นยาได้ ได้แก่ ใบ ดอก ผล เปลือกผล เมล็ด เปลือกเมล็ด รากหรือหัว
ต้น แก่น กระพี้ เนื้อไม้ เปลือกไม้ สมุนไพรที่ได้จากอวัยวะของสัตว์ (สัตว์วัตถุ) ได้แก่ ตับ ดี นอ
เขา เอ็น เลือด น�้ามัน มูล ฯลฯ เช่น ขี้ผึ้ง รังนก น�้ามันตับปลา สมุนไพรที่ได้จากแร่โดยธรรมชาติ
หรือสิ่งที่ประกอบขึ้นจากแร่ธาตุต่างๆ ตามกรรมวิธี (ธาตุวัตถุ) น�ามาใช้เป็นยา เช่น เกลือ ก�ามะถัน
น�้าประสานทอง ดีเกลือ สารส้ม
พืชสมุนไพรนั้น ตั้งแต่โบราณก็ทราบกันดีว่ามีคุณค่าทางยามากมาย เชื่อกันอีกด้วยว่า
ต้นพืชต่างๆ ก็เป็นพืชที่มีสารที่เป็นตัวยาด้วยกันทั้งสิ้นเพียงแต่ว่าพืชชนิดไหนจะมีคุณค่าทางยา
มากน้อยกว่ากันเท่านั้น
พืชสมุนไพร หรือวัตถุธาตุนี้หรือตัวยาสมุนไพรนี้ แบ่งออกเป็น ๕ ประการ ดังนี้
๑. รูป ได้แก่ ใบไม้ ดอกไม้ เปลือกไม้ แก่นไม้ กระพี้ไม้ รากไม้ เมล็ด
๒. สี มองแล้วเห็นว่าเป็นสีเขียวใบไม้ สีเหลือง สีแดง สีส้ม สีม่วง สีน�้าตาล สีด�า
๓. กลิ่น ให้รู้ว่ามีกลิ่น หอม เหม็น หรือกลิ่นอย่างไร
๔. รส ให้รู้ว่ามีรสอย่างไร รสจืด รสฝาด รสขม รสเค็ม รสหวาน รสเปรี้ยว รสเย็น
๕. ชื่อ ต้องรู้ว่ามีชื่ออะไรในพืชสมุนไพรนั้นๆ ให้รู้ ขิง เป็นอย่างไร ข่าเป็นอย่างไร ใบขี้เหล็กเป็นอย่างไร
หน้า ๕ ข่าวสารแพทย์นาวี ปีที่ ๖๕ เล่มที่ ๔ เดือน เมษายน พ.ศ.๒๕๖๖
