Page 9 - ข่าวสารแพทย์นาวีฉบับเดือน เมษายน ๒๕๖๖
P. 9
ข่าวสารแพทย์นาวี : Naval Medical Newsletter
การจ�าแนกรูปแบบของสมุนไพรที่ใช้เป็นยา : สมุนไพรไม่ว่าจะเป็นส่วนที่มาจากพืชวัตถุ สัตว์วัตถุ หรือธาตุวัตถุก็ตาม เวลา
จะน�ามาใช้เพื่อบริโภค หรือเพื่อการรักษาตามกรรมวิธีจ�าเพาะอันใดก็ตาม พอจะจ�าแนกรูปแบบของสมุนไพรที่ใช้เป็นยาได้
ดังนี้คือ
๑. รูปแบบที่เป็นของเหลว ยาเหล่านี้มักได้จากกรรมวิธีต่างๆ กัน เช่น ยาต้มคือหั่นต้นยาแล้วต้มกับน�้า ยาชงเป็นยาแห้ง
หั่นเป็นชิ้นเล็กๆ คั่วแล้วน�าไปชงกับน�้า น�้าคั้นสมุนไพรเตรียมโดยการเอาต้นสมุนไพรสดๆ ต�าให้ละเอียด เติมน�้าแล้วคั้นเอาน�้ายา
มารับประทาน และยาดองเตรียมโดยบดสมุนไพรให้แห้งห่อด้วยผ้าขาวบาง ดองในสุรา
๒. รูปแบบที่เป็นของแข็ง ยาปั้นลูกกลอน เตรียมโดยหั่นต้นไม้ยาสดให้เป็นแว่นบางๆ ตากแดดให้แห้ง บดเป็นผง ผสมกับ
น�้าผึ้งหรือน�้าเชื่อม ๑ ส่วน ปั้นเป็นลูกกลมๆ เล็กๆ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๑ เซนติเมตร ปั้นเสร็จผึ่งแดดจนแห้ง
๓. รูปแบบกึ่งแข็งกึ่งเหลว สมุนไพรเหล่านี้จะท�าให้อยู่ในลักษณะพอทรงตัวได้ มักใช้เพื่อการรักษาภายนอก เช่น ยาพอก
เตรียมโดยใช้ต้นสดต�าให้แหลกหรือเหลว
๔. รูปแบบอื่นๆ ที่มีลักษณะการใช้พิเศษ เช่น ใช้วิธีรมควัน เพื่อรักษาโรคของทางเดินหายใจ หรือการรมควันเพื่อรักษาแผล
และให้มดลูกเข้าอู่ในสตรีภายหลังคลอด
ความเป็นมาและความเชื่อเกี่ยวกับสมุนไพร
ความเชื่อและการใช้สมุนไพรนั้น มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ ความรู้เกี่ยวกับสมุนไพร
มีในต�าราแพทย์ตั้งแต่สมัยกรีก อินเดีย จีน และโดยเฉพาะอย่างยิ่งการแพทย์ไทย
แผนโบราณ นอกจากนี้ก็มีการศึกษาค้นคว้าต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน ถ้าจะพูดถึงประโยชน์
ของสมุนไพรในปัจจุบัน ยาต่างๆ ที่ใช้กันอยู่มีจ�านวนไม่น้อยที่ได้มาจากสมุนไพรโดยตรง
เช่น ยาแก้ปวด aspirin มาจากเปลือกไม้ของพืชชนิดหนึ่ง ยาแก้ปวด morphine
ก็มาจากต้นฝิ่น ยาควินินรักษาโรคมาลาเรียก็ได้มาจากการสกัดเปลือกไม้ cinchona
ยารักษาโรคหัวใจล้มเหลว digitalis ก็ได้มาจากต้น foxglove เป็นต้น
ว่านหางจระเข้ เป็นสมุนไพรอีกชนิดหนึ่งซึ่งรู้จักกันเป็นอย่างดี วุ้นในใบมี
สารเคมีหลายชนิด วุ้นในใบมีคุณสมบัติรักษาแผล ต่อต้านเชื้อแบคทีเรีย นิยมใช้รักษา
แผลไฟไหม้ น�้าร้อนลวก รักษาแผลเรื้อรัง และแผลในกระเพาะอาหาร
มะขามแขก ใช้เป็นยาระบาย สารประกอบทางเคมีที่ส�าคัญในใบและฝัก
มะขามแขกมีฤทธิ์กระตุ้นการบีบตัวของล�าไส้ใหญ่ ท�าให้ถ่ายท้อง ที่จริงฝรั่งเอง
ก็รู้จักยาตัวนี้และผลิตออกขายเป็นยาระบายคือ senokot
กระเทียม เป็นสมุนไพรที่ใช้ปรุงอาหารที่มีใช้กันแพร่หลาย นอกจากจะมีคุณสมบัติ
ทางการปรุงรสและกลิ่นอาหารแล้ว กระเทียมยังมีส่วนของน�้าระเหยซึ่งมีฤทธิ์
ในการลดปริมาณไขมันในเลือด ในคนไข้ที่มี cholesterol สูง และอาจช่วยลด
ความดันโลหิตสูงด้วย
สมุนไพรที่เป็น Product Champion
ตลาดสมุนไพรทั้งในและต่างประเทศมีการขยายตัวมากขึ้น มาตรการหนึ่งของแผนแม่บทแห่งชาติ ว่าด้วยการพัฒนา
สมุนไพรไทย จึงเน้นไปที่การส่งเสริมและพัฒนาสมุนไพร Product Champion ให้เป็นผลิตภัณฑ์สมุนไพรสู่ตลาดทั้งในและ
ต่างประเทศ ดังนั้นจึงต้องก�าหนดมาตรการในการพัฒนาเพื่อเติมเต็มห่วงโซ่คุณค่าของ Product Champion ตั้งแต่ผู้ผลิต
ไปจนถึงมือผู้บริโภค ตลอดจนการสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับประเทศ ทั้งนี้การก�าหนดสมุนไพรที่มีศักยภาพให้เป็น Product
Champion ต้องมีการพิจารณาใน ๓ มิติ ได้แก่ มิติด้านศักยภาพ มิติด้านความต้องการ และมิติด้านความน่าสนใจในอนาคต
โดยมีการทบทวนทุก ๓ ปี เพื่อให้เป็นไปตามสภาพการณ์ปัจจุบันและอนาคต
ข่าวสารแพทย์นาวี ปีที่ ๖๕ เล่มที่ ๔ เดือน เมษายน พ.ศ.๒๕๖๖ หน้า ๖
